Denkend over ‘de ruimtelijkheid van cinema’ denk je onvermijdelijk eerst aan de ruimte die op camera wordt vastgelegd, en de ruimte waarin het beeld wordt vertoond. Maar de verandering, van een werkelijk naar een virtueel beeld vindt plaats in de ruimte van de camera zelf. Is het mogelijk om aanwezig te zijn op die plaats waar een beeld tot stand komt, ìn de camera? Hoe zou je ruimte zodanig kunnen inzetten dat ‘het wonder van de opening waar licht doorheen valt’ beleefbaar wordt? Een ruimte waarin beeld, object en beschouwer samen komen, waar de interactie tussen het licht en de ruimte die samen leiden tot een beeld ‘live’ en in bewegende beelden voelbaar wordt? een cinema obscura!
De ‘oervorm’ van de camera is de camera obscura, en dit is het startpunt voor mijn idee voor het bouwen van een ‘cinema obscura’. De camera obscura (latijns voor donkere kamer) is een optisch instrument dat een beeld van de omgeving op een scherm projecteert. Het apparaat bestaat uit een gesloten, donkere ruimte met één klein gat in een zijde. Licht van buiten gaat in loodrechte stralen door het gat en slaat ondersteboven en omgekeerd tegen het oppervlak in de ruimte. Zo is het mogelijk om binnen in een gesloten ruimte, de omgeving af te beelden. De camera obscura is een ontdekking uit de tijd van Aristoteles, waarmee destijds bewezen werd dat licht in rechte lijnen reist. Het principe is simpel, maar toch, we lijken de fysica van een projectie te zijn vergeten.
De wonderlijke ervaring van een ‘buiten’ wat de ruimte binnen komt door een klein gaatje en daar een beeld vormt, wil ik beleefbaar maken in de cinema obscura. Ik ben uitgegaan van een ruimte voor èèn persoon, omdat de ervaring intiem moet zijn. Een situatie waarin je als het ware ‘stiekem’ kan meekijken in de wereld om je heen terwijl je er zelf op dat moment fysiek gezien van agesloten bent, er geen onderdeel van uitmaakt. De ervaring ‘van dichtbij’ is belangrijker voor de beleving dan een heel ‘exact’ beeld te construeren. Je moet bij wijze van spreken je vinger door de opening van de camera kunnen steken, de geprojecteerde beelden betasten, met je schaduw spelen en ontdekken wat wat er gebeurt..
Cinema heeft de ervaring van beeld op allerlei manieren vergroot. In ieder geval door het vastleggen van beweging, maar ook het introduceren van meerdere standpunten welke door hun opeenvolging als een groter geheel worden ervaren. Aan de ruimte heb ik 3 verschillende richtingen gegeven om zo verschillende standpunten binnen te brengen. Dit heeft enerzijds als doel om de cinematische ervaring te vergroten, waarbij de opeenvolging van beelden de mogelijkheid geeft om iets als totaal te kunnen waarnemen, in een groter geheel. Anderzijds hebben de drie verschillende standpunten ook een praktisch doel, omdat ‘licht’ een voorwaarde is voor de ervaring van de cinema obscura kan er uit verschillende bronnen licht toetreden, waardoor er variaties in helderheid en contrast ontstaan, maar ook een rijk en wisselend beeld.
De uitgangspunten voor de richting van de verschillende standpunten zijn: de lucht, de gebouwen, en de beweging van het verkeer, drie verschillende hoogtes t.o.v. het vloernivo, drie verschillende afstanden t.o.v. het projectievlak.
Dit project is mede mogelijk gemaakt door:
